Merakla beklenen sergi nihayet açıldı. İstanbul'un Kültür ve Sanat Başmekânı Çırağan Sarayı, yine muhteşem bir sergiye ev sahipliği yaparken, Türkiye'nin ilk ve tek açık hava otel heykel galerisi de, böylece ikinci sergisini açmış oldu. Özellikle kuruluş tardosunun tasfiye edildikten sonra, tammaen muhafazakâr bir çizgiye geçtiği için, başta kültür-sanat çevreleri olmak üzere birçok otorite tarafınan haklı ve dikkate alınması gereken bir biçimde eleştirilen İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı Kentsel Projeler Direktörlüğü etkinlikleri kapsamında, İTÜ Mimarlık Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Turgut Saner danışmanlığında, Cem Kozar ve Işıl Ünal tarafından kurulan PATTU Mimarlık’ın çalışmaları ile ortaya çıkan İstanbul’da Tarih ve Yıkım / Hayal-et Yapılar projesiyle aynı adı taşıyan kent kültürü sergileri böylece başlamış oldu. Günümüzde var olmayan, İstanbul’un farklı dönemlerine ait ve farklı nedenlerle yıkılıp günümüze kadar ulaşamamış Antiochos Sarayı, Polyeuktos Kilisesi, Galata Surları, Çandarlı Hamamı, İncili Köşk, Direklerarası, Sadabad Sarayı, Taksim Kışlası, Eski Çırağan Sarayı, Darülfünun Binası, Ayastefanos Anıtı ve Levent İlaç Fabrikası gibi yapıların bulunduğu 12 binadan oluşan bu seçki, gerçekleşecek sergilerin ana çerçevesini oluşturuyor. Serginin açılışı, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı Yürütme Kurulu Başkan Yardımcısı Ahmet Tanyolaç ile Yürütme Kurulu Üyesi Korhan Gümüş’ün katılımlarıyla, 14 Eylül 2010 Salı günü Çırağan Sarayı Heykel Galeri’sinde gerçekleşti. İstanbul’u Düşünecek, İstanbul’u Öğreneceğiz Bu sergiyle birlikte, Avrupa Kültür Başkentliği sürecinde, izleyicilerin İstanbul’la iligli düşünmeye sevk edileceği, düşünürken de geçmişiyle ilgili bilinmeyen pek çok yanının öğrenileceğini söyleyen İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı Yürütme Kurulu Üyesi Korhan Gümüş, ““Bu sergi fikrinin ortaya çıkmasını sağlayan amaç bence kent belleğinin yeniden canlandırılması değil, yalnızca. Bu sergide yer alan anıt yapıların çoğunun bir takım yol genişletme, fonksiyon değişikliği, yeni bir proje yapımı nedeniyle yok oldukları düşünülürse, bu sergi “yıkım” sorunsalının mimarlığı ve kenti nasıl kapalı, minimal bir düşünce dünyasına mahkum ettiğini gösteriyor. Çünkü kritik bir profesyonel deneyim içinde kolaylıkla fark edilebilecek bir durumu, yani yok olmanın ne anlama geldiğini fark etmek; karşı entelektüel süreçlerin yarattığı şiddetin kentteki izlerini okumak için bazen yılların geçmesi gerekiyor” diye konuştu. Amaç, Yıkıma Karşı Hassasiyet Oluşturmak Hayal-et Yapılar Projesinin sahibi Cem Kozar; proje fikrinin, İstanbul’daki seçilen 12 yapı yıkılmasaydı kent bu durumdan nasıl etkilenirdi sorusuyla geliştiğini belirterek, “Projenin amacı kentlilerde yıkıma karşı bir hassasiyet oluşturmaktır. Esas düşünce: Kentin yenilenmesi için yıkım gerekebilir; fakat kentin tarihi bu yıkımlarla birlikte yok olmamalıdır. İTÜ Mimarlık Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Turgut Saner’in danışmanlığıyla, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı ve PATTU’nun destekleriyle hayata geçirilen bu proje tarih araştırması, 3D modelleme, kentsel araştırma, kentsel senaryo, yerleştirmeler, ana sergi, websitesi, kitap ve reklam aşamalarından oluşacaktır. Günümüzün Fatih, Yeşilköy, Levent gibi semtlerinde yer alan bu yapılarla ilgili bilgiler edinmek ve fikir sahibi olmak için binanın bulunduğu yerlere kentlilerin fotoğraf çekebileceği hatırlatıcı objeler konulacaktır” dedi. Hayal-et Yapılar, “Peki bu yıkımlar olmasaydı, kent nasıl gelişirdi?” sorusuna çeşitli senaryolar üreterek cevaplar arıyor… Ayasofya’nın doğusunda 19. yüzyılda inşa edilen dev cüsseli Darülfünun Binası yanmasaydı bugün nasıl bir etki bırakacaktı? Böyle bir binanın bugün aynı yerde yapılması kuşkusuz sert tartışmalara sebep olurdu. Pekiyi, ilk spor müsabakalarına hatta uçuş denemelerine bile ev sahipliği yapmış olan Taksim Topçu Kışlası yıkılıp yerini Gezi Parkı almasaydı, Taksim Meydanı nasıl bir yere dönüşecekti? Ya da ironik olarak bir başka yıkım sonucu, Atatürk Bulvarı yıkımları sırasında ortaya çıkarılan, Ayasofya ile yaşıt ve en az onun kadar heybetli Polyeuktos Kilisesi günümüze kadar ulaşsaydı? İşte, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı’nın katkılarıyla gerçekleştirilen “İstanbul’da “Tarih ve Yıkım / Hayal-et Yapılar” projesinin amacı, kaybolan İstanbul’a dair bir nostalji üretmek değil, aksine “bugün” ile ilgilenebilmek.. Hayal-et Yapılar Projesi kapsamındaki 12 yapının yerleştirmelerinin ilki olağan Eski Çırağan Sarayı, 15 Eylül-18 Ekim 2010 tarihleri arasında Çırağan Sarayı’nın heykel galerisinde ziyaret edilebilir. Diğer yapılarla ilgili yerleştirmeler de 15 Ekim’den itibaren yapıların geçmişte bulundukları yerlere konulmaya başlanacak. Taksim Maksemi'nde 20 Kasım- 19 Aralık tarihlerinde gerçekleşecek ana sergi olmak üzere, sergi kitabı ve web sitesi ile de günümüze kadar ulaşamamış bu yapıları kentlilerin belleğine geri çağırmayı hedefliyor. Sergi 15 Eylül-18 Ekim Tarihleri Arasında Heykel Galeri’sinde Görülebilir Eski Çırağan Sarayı, II. Mahmut tarafından 1834-1841 yılları arasında yaptırılmıştı. Yapıldığı dönemde İstanbul’da askeri ataşe olan Moltke’nin “ne Asyalı ne Avrupalı” diyerek tanımladığı Saray, ağırlıklı olarak Fransız neoklasik üslupta olmakla beraber harem vb. geleneksel ayrımları da içinde barındırmaktaydı. Ahşap ağırlıklı olan sarayda ayrıca mermer sütunlar ve kaplamalar var. 1857’de Yeni Çırağan Sarayı’nı yapmak için yıktırılmıştı. Hayal-et Yapılar, 12 yapı ile ilgili yerleştirmelerin ilki Çırağan Sarayı’nda gerçekleşecek. Tarihi araştırmaların yanı sıra, günümüze kadar gelseydi neler olurdu üzerine senaryoların yer aldığı Eski Çırağan Yerleştirmesi, 15 Eylül - 18 Ekim tarihleri arasında Çırağan Sarayı - Heykel Galerisi’nde ziyaret edilebilir. BOĞAÇ YÜZGÜL/GAFFUR KARPUZLAR