DİYABET HASTALARINA YEPYENİ BİR UMU

Türkiye’de Sağlık Bakanlığı, Diyabet Hemşireliği Derneği ve Türk Diyabet Vakfı’nın işbirliği ve Lilly İlaç’ın desteğiyle hayata geçirilen ‘Diyabet Sohbetleri’ eğitim programı, bugüne kadar 68 ülkede 31 farklı dilde binlerce diyabet hastasına ulaşan hasta odaklı uluslararası bir program. Diyabet Sohbetleri eğitimi, sağlık eğitiminde dünya çapında bir otorite olan Healthy Interactions firmasınca hazırlanan ve 2008 yılında Uluslararası Diyabet Federasyonu’nun işbirliği ve Lilly İlaç’ın desteğiyle ilk kez İngiltere’de uygulamaya konarak hızla tüm dünyada uygulanan küresel bir eğitim programı haline geldi. Program, diyabet hastalarının, hastalıklarıyla ilgili daha iyi bilgilenmelerini ve böylece hastalığı daha iyi yönetmelerini hedefliyor. Geleneksel diyabet eğitimi yöntemlerinden daha dinamik olması, küçük bir grupla yapılması ve “keşfederek öğrenme” odaklı yapısıyla farklılık gösteren eğitimin en önemli parçasını “Sohbet Haritası” adı verilen eğitim araçları oluşturuyor. Eğitim sırasında interaktif bir ortam yaratılmasına yol açan “Sohbet Haritaları”, hastaların sözel ve görsel öğrenme deneyimine katılmalarını, hastalıkları hakkında tartışabilmelerini ve bilgi ile deneyimlerini paylaşabilmelerini sağlıyor. Bu sırada hastanın sağlık çalışanlarıyla daha iyi etkileşim kurması ve tedaviye uyumunun artırılması da mümkün oluyor. “Diyabet Sohbetleri” Eğitim Programının hayata geçirilmesini ve diyabet hemşirelerinin eğitimini sağlayan uzman eğitmenlerden Diyabet Hemşireliği Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Yrd. Doç. Dr. Şeyda Özcan programın diğer eğitimlerden farkını şöyle özetliyor: “Diyabet tedavisinin temelinin hastanın eğitilmesi olduğu artık bilinmektedir. Diyabetini daha iyi nasıl yönetebileceğini öğrenen ve uygulayan hastanın diyabet tedavisinde başarılı olunmaktadır. Bu nedenle hasta eğitimi artık üzerinde önemle durduğumuz konudur. Fakat elimizde bunun için çok etkili ve yeterli araçlar yoktu. Diyabet Sohbetleri eğitim programı diyabet eğitimine yeni bir bakış açısı getirdi. Bu araçlar sayesinde hastalar hastalıklarını sağlık çalışanı ile tartışarak öğreniyor, sorularını daha rahat sorabiliyor, kendisi ile benzer sorunları yaşayan diğer hastalar ile hem duygularını hem de çözüm yollarını diyabet eğitimcisi rehberliğinde paylaşıyor. Böylece eğitim sırasında ihtiyacı olan bilgiyi alıyor, öğrenirken eğleniyor, aynı sorunu yaşayan diğer hastaların başarılı çözümlerinden örnekler görüyor, bu da onların özgüvenini artırıyor ve yalnız olmadıkları gerçeğini pekiştiriyor”. Eğitim programının uzman eğitmenlerinden Diyabet Hemşireliği Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Uzman Hemşire Selda Çelik ise programda kullanılan ”Sohbet Haritaları” sayesinde bu deneyimin bir oyuna dönüştüğünü ifade ederek, haritaların düşünce paylaşımına bağlı olarak aktif katılımı sağladığını ve paylaşılan konuların akılda kalma oranlarının arttığını belirtti. Çelik “Diyabet Sohbetleri’nin hastalar üzerinde olumlu etki sağlamasının en önemli özelliği standart didaktik yöntemler yerine sohbet haritaları ve soru kartlarını kullanarak aktif katılımdan yararlanması. Yapılan araştırmalar, eğitimde anlatılan konuların aktif katılımlı bir tartışma ortamında % 70’lere varan bir oranda akılda kaldığını gösteriyor” dedi. 3 ila 10 hastadan oluşan küçük gruplarda kullanılmak üzere hazırlanan “Sohbet Haritası” Araçları, ‘Diyabetle Yaşam’, ‘Diyabet Nasıl Etki Gösterir’, ‘Sağlıklı Beslenmek ve Egzersiz Yapmak’ ile ‘İnsülin Tedavisine Başlamak’ isimli dört farklı haritadan oluşuyor. ‘Diyabetle Yaşam’, hastalara diyabetin ne olduğunu, diyabetle ilgili bazı yaygın yanlışların önlenmesi ile kan şekeri düzeyleri, HbA1c, kan yağı düzeyleri, kan basıncı ve bel çevresi ölçümlerinin öğretilmesini içeriyor. ‘Diyabet Nasıl Etki Gösterir’, Tip 2 diyabetin bir kişinin vücudunda neler meydana getirdiğini ve olası komplikasyonları gösteriyor. ‘Sağlıklı Beslenmek ve Egzersiz Yapmak’, Tip 2 diyabetli kişilerin daha iyi yaşam kalitesi elde etmelerine ve yaşam tarzı değişikliklerine odaklanıyor. ‘İnsülin Tedavisine Başlamak’ ise insülin tedavisinin Tip 2 diyabet hastaları için gerekliliğini ve kullanım kurallarını öğretiyor. Türkiye’de Mart 2009’da ilk aşaması başlayan ve uzman eğitmenler aracılığıyla 8 ayda 200’den fazla diyabet hemşiresinin eğitilmesine ön ayak olan programın bundan sonraki aşamasında, hemşire eğitimlerinin yanı sıra hasta eğitimlerinin başlaması öngörülüyor. Yrd. Doç. Dr. Şeyda Özcan Şeyda Özcan 1991 yılında İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu’ndan mezun oldu. 1995 yılında yüksek lisans, 1999 yılında doktora eğitimini İç Hastalıkları Hemşireliği alanında ve diyabet konusunda hazırladığı tezler ile tamamladı. 1991-1995 yılları arasında İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Endokrin Metabolizma Birimi’nde hemşire olarak görev yaptı. Daha sonra İ.Ü. Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı’na geçerek 1995-2000 yıllarında araştırma görevlisi olarak çalıştı. Özcan, halen aynı bölümde Yardımcı Doçent olarak görev yapmaktadır. 1999-2000 yılları arasında İngiltere’de yapılan FEND ENDCUP diyabet hemşireliği kursunu tamamlayan Özcan, 2004-2005 yıllarında Amerika’da New York Üniversitesi’nin Hemşirelik Fakültesi ve Diyabet Merkezlerinde “visiting professor” ve “research scholar” olarak görev yaptı. Ekim 2006’da İsveç’te Uppsala Üniversitesi’nde konuk araştırmacı olarak çalıştı. Çeşitli ulusal ve uluslararası eğitimler alan Özcan, Amerika, Avrupa ve Çin’de diyabetle ilgili çeşitli projelerde görev aldı. Amerika, İngiltere ve İsveç’te üniversitelerde ders verdi. Ülkemizde Diyabet Hemşireliği Derneği’nin Genel Sekreteri olan Özcan 2001-2006 yılları arasında Avrupa Diyabet Hemşireliği Federasyonu (FEND) yönetim kurulu üyesi olarak görev yaptı. Özcan, halen FEND danışmanıdır. Uluslararası Diyabet Federasyonu’nun sekiz kişiden oluşan Eğitim Danışma Kurulu’na üye olarak davet edildi ve böylece Türkiye’den ilk kez bir üye bu gruba katılmış oldu. 2007 yılından beri bu görevi sürdürmektedir. Diyabetle ilgili çeşitli ulusal projede görev aldı; Ulusal İnsülin Eğitim Programı (Türkiye’de 9.000 hemşire eğitilmiştir), Güneydoğu Anadolu Diyabet Projesi (GAPDIAB), Doğu Anadolu Diyabet Projesi (DOGUDIAB), Çukurova Diyabet Projesi, Depremzedeler için Diyabet Koruma Programı, Diyabetik Ayak Bakımının İyileştirilmesi Projesi, Ulusal Diyabet Eğitim Programı vb. Katıldığı önemli uluslararası proje olan Avrupa Diyabet Hemşireleri Araştırması (SEND) halen devam etmektedir. Özcan ulusal ve uluslararası bilimsel toplantıların düzenlenmesinde ve bilimsel kurullarında görev aldı. Yurt içinde ve yurt dışında bilimsel toplantılarda davetli konuşmacı olarak konuşmalar yaptı. Çeşitli araştırmaları, makaleleri, editörü ve bölüm yazarı olduğu kitapları bulunan Özcan ayrıca 3 bilimsel ödül almıştır. Uzman Hemşire Selda Gedik Çelik Selda Gedik Çelik, Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu’ndan 1995 yılında mezun oldu. 1996 yılından bu yana İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları ABD, Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları BD, Diyabet Polikliniğinde Diyabet Hemşiresi olarak görev yapmaktadır. Uzmanlık eğitimini 2002 yılında İ.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Florence Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu, İç Hastalıkları Hemşireliği Yüksek Lisans Programında tamamladı. Halen Marmara Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu’nda, İç Hastalıkları Hemşireliği Doktora Programına devam etmektedir. Çelik, 1998 yılında Danimarka Steno Diyabet Merkezinde diyabet kursuna, 1999-2000 yıllarında İngiltere’de Avrupa Diyabet Hemşireliği Federasyonu-ENDCUP projesine katıldı. Avrupa Diyabet Hemşireliği Federasyonu (Federation of European Nurses in Diabetes-FEND) ve Türkiye Diyabet Hemşireliği Derneği yönetim kurulu üyesidir. Çelik, diyabet alanında yapılmış çok sayıda klinik çalışmada görev aldı. Uluslararası ve ulusal makaleleri, çok sayıda bildirisi, kitaplarda bölüm yazarlığı bulunmaktadır. Boğaç YÜZGÜL